روش مایوفاشیال ریلیز از جمله تکنیک‌های مؤثر در منوال تراپی است که به عنوان یک روش تسکین دردها و درمان گرفتگی فاشیا انجام می‌شود. این روش بدون نیاز به ابزارهای خاص و یا بدون بهره‌مندی از دارو یا دستگاه و تنها با کمک و همراهی دست‌های فیزیوتراپ انجام شده که در بازیابی حرکتی و از بین بردن محدودیت‌ها در اثر گرفتگی فاشیا نقش دارد. پس از اجرای این تکنیک بیماران حس و حال بهتری دارند و آزادانه‌تر حرکت می‌کنند.
روش مایوفاشیال ریلیز در فیزیوتراپی نوعی ایجاد فشار و یا کشش آرام و ایمن است. فیزیوتراپ پس از معاینه بالینی بیمار و تشخیص گرفتگی‌های فاشیال اجرای این تکنیک را در پیش می‌گیرد. به شکلی که نواحی تحت تنش بدن با کشش‌های کم‌فشار و ایمن از جانب فیزیوتراپ رهاتر شده و محدودیت‌های حرکتی آزادتر می‌گردند. در این مقاله از تیم فیزیوتراپی ماهان قصد داریم تا تکنیک مایوفاشیال ریلیز را در فیزیوتراپی بررسی کنیم و از روش اجرا و چگونگی اثر بخشی آن صحبت خواهیم کرد.
مایوفاشیال ریلیز در منوال تراپی
اولین نکته اهمیت روش مایوفاشیال ریلیز در منوال تراپی است. در کل منوال تراپی یا همان درمان‌های دستی یک خانواده بزرگ از تکنیک‌ها در فیزیوتراپی است که بدون نیاز به دستگاه و یا ابزاری خاص و تنها از طریق مانور دستی فیزیوتراپ برای اجرای برخی حرکت‌ها و تمرین‌ها انجام می‌شود. اساس تکنیک‌های منوال تراپی در ایجاد کشش و یا فشار برای جا انداختن استخوان‌ها، رفع تنش مفصلی، عضلانی و حتی عصبی است. روش مایوفاشیال ریلیز در فیزیوتراپی یکی از همین تکنیک‌ها است که با تکیه بر اجرای حرکت‌های کم فشار و با هدف بازیابی دامنه حرکتی بیمار انجام می‌شود. به طور کلی این روش را باید از تکنیک‌های کلیدی و ساختار یافته در منوال تراپی معرفی کنیم.
فاشیا چیست؟ چرا به فیزیوتراپی آن نیاز داریم؟
فاشیال (Fascia) که گاهاً با عنوان نیام معرفی شده، نوعی لایه پرده مانند از جنس بافت‌های پیوندی است که در فضای بین ماهیچه‌ای و برای جدا کردن آنها از یکدیگر قرار دارد. برخی از این بافت‌ها برای قرار دادن گروه‌های ماهیچه‌ای کنار هم هستند. چرا که گروه‌های ماهیچه‌ای را در جای خود ثابت نگه می‌دارد. این بافت‌های پرده‌ای شکل از مقاومت بالایی برای کشش برخوردار هستند و در تمام نواحی بدن برای احاطه تمام ماهیچه‌ها و یا تفکیک فضای مابین آنها گسترده است. بافت این پرده‌های مقاوم شبیه به رباط و یا تاندون است با این تفاوت که رباط‌ها برای پیوست استخوانی و فاشیا برای پیوند عضلانی کارایی دارند.
این بافت‌های همبندی فاشیا در انعطاف پذیری بدن نقش برجسته‌ای دارند. وقتی بافت فاشیا میان عضله‌ای بدن شما کاملاً سالم است، از انعطاف پذیری خوبی برخوردار است و همراه عضله حرکت می‌کند. اما گاهاً لایه‌های فاشیا در اطراف و یا داخل بافت ماهیچه‌ها که کنار هم هستند، سفت می‌شود. در این صورت دردهای شدیدی همراه با محدودیت حرکتی ایجاد خواهد شد. این موضوع باعث ایجاد انواع اختلالات فاشیا شده که در نهایت منجر به کاهش محدودیت حرکت عضلات و دردهای مزمن خواهد شد.
انواع اختلالات فاشیا چه هستند؟
بررسی اختلالات فاشیا یک بحث جامع و تخصصی در علوم پزشکی و فیزیوتراپی است. در این مطلب جهت آشنایی شما فقط مختصری از چند نمونه اختلال فاشیا اشاره می‌کنیم:
- فاشیا پلانتار: یک نوع التهاب بافت فاشیا در ناحیه کف پا است که می‌تواند تا روی انگشتان ادامه پیدا کند. التهاب فاشیا کف پا (پلانتار) از جمله شایع‌ترین علت‌ها برای درد پاشنه پا محسوب می‌شود.
- انقباض پویتون: نوعی التهاب در بافت فاشیا ناحیه زیر پوست دست و انگشتان است. در این اختلال هر نوع انقباض انگشتان دست سخت و دردآور خواهد شد.
- شانه یخ زده: التهاب فاشیا در نواحی عضلات شانه است که هر نوع حرکت آن را محدود و با درد شدید همراه خواهد کرد. این عارضه در اثر التهاب و سفت شدن فاشیاهای اطراف مفصل شانه ظاهر می‌شود که هر نوع حرکت این عضو بدن را محدود خواهد کرد.
- مایوفاشیال: التهاب و گرفتگی بافت فاشیا در میان عضلات برای یک یا چند نقطه ماشه‌ای است. در این حالت ممکن است برخی برآمدگی‌های کوچک یا گره‌های عضلانی در سطح بدن خود احساس کنید که همان نقاط ماشه‌ای هستند. این نقاط در اثر التهاب و سفتی فاشیا بین عضله‌ای ظاهر می‌شوند که محدود کننده و دردناک است. تکنیک مایوفاشیال ریلیز در منوال تراپی نیز برای تسکین دردها و بهبود حرکتی این عارضه فاشیا توسعه پیدا کرده است.
روش اجرای مایوفاشیال ریلیز
هدف از اجرای تکنیک مایوفاشیال ریلیز برای شل کردن و رها کردن فاشیا در نواحی بین عضله‌ای است که باعث حرکت آزادتر و درد کمتر اندام‌های آسیب دیده بیماران می‌شود. در واقع تمامی تمرینات و حرکات این روش را باید نوعی تحریک و کشش کم فشار معرفی کنیم که در شرایطی ایمن توسط فیزیوتراپ انجام شده و برای درمان و غیر فعال سازی نقاط ماشه‌ای در سندرم درد مایوفاشیال آنهم برای کل بدن اجرا می‌شود. برای رفع سفتی و خشکی فاشیال بین عضله‌ای در تمام بدن، فاشیا حایل استخوانی و اعصاب و یا رگ‌های خونی و حتی فاشیا در ارگان‌های داخلی بدن از قبیل قلب، ریه می‌توانیم از اجرای درست این تکنیک استفاده کنیم.
فاشیا بافت کاملاً انعطاف پذیر اما محکمی دارد. در مقدار حرکت و یا کشش این بافت همبندی محدودیتی وجود ندارد، اما در اثر آسیب و یا التهاب خاصیت انعطاف پذیری آن تا حد قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. در این صورت سختی حرکات عضله‌ای امری اجتناب ناپذیر است. روش مایوفاشیال ریلیز توسط فیزیوتراپ انجام می‌شود. در این روش بخش‌های خشک شده در اثر التهاب فاشیا به آرامی تحت فشار قرار خواهد گرفت. جهت این فشار و شدت اجرای آن و حتی مدت زمان اجرای آن به تشخیص فیزیوتراپ انجام خواهد شد.
نقش مایوفاشیال ریلیز در درمان کوتاهی عضلات
کوتاهی عضلات از مشکلات حاد و در امتداد سفتی فاشیا است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که فاشیا سخت شده و مانع از حرکت آزادانه عضله خواهد شد. لذا عضله در اثر زمان قابلیت خود را از دست داده و کوتاه می‌شود. به هر حال سفتی بافت همبندی (فاشیا) و یا کم تحرکی و یا آسیب و گاهاً انجام جراحی‌ها در کوتاهی عضلات نقش دارند. اما برای درمان این عارضه می‌توانیم از تکنیک مایوفاشیال ریلیز در منوال تراپی استفاده کنیم.
روش مذکور تحت فشار ملایم و هدفمند می‌تواند بافت‌های همبندی بین عضلات را وادار به کشش نماید. این کشش پیوسته، آرام و مطمئن و بدون احتمال پارگی قادر است تا عضلات را تحت تأثیر قرار داده و مشکلات و محدودیت‌های ایجاد شده از قبیل کوتاهی عضله را برطرف سازد.
مزایای استفاده از روش مایوفاشیال ریلیز
تکنیک مایوفاشیال ریلیز برای تسکین دردهای ناشی از التهاب فاشیا است. لذا به عنوان یک روش منوال تراپی عمومی محسوب نمی‌شود. بنابراین برای هر نوع گرفتگی، درد و یا مشکلات حرکتی عضلانی نمی‌توانیم از این روش استفاده کنیم. در کل مزایای بهره‌مندی از این تکنیک به قرار زیر است:
- برای کاهش احساس درد فاشیا مؤثر است.
- در افزایش دامنه حرکتی عضلات و بازیابی فعالیت‌های طبیعی بدن نقش مؤثری دارد.
- در کاهش تنش استخوانی، عضلانی و حتی مفاصل و اعصاب ملتهب شده تحت تأثیر فاشیا سودمند است.
- در افزایش گردش خون میان بافت‌های عضلانی نقش دارد.
- به بهبود انعطاف پذیری بدن کمک می‌کند.
توصیه‌هایی برای بهره‌مندی از مایوفاشیال ریلیز
التهاب فاشیا بحث کاملاً تخصصی است که از تشخیص تا درمان آن باید زیر نظر تیم آموزش دید فیزیوتراپی انجام شود. اولین نکته برای بررسی علت محدودیت حرکتی و دردهای فاشیا است. قاعدتاً هر نوع محدودیت و یا هر نوع دردی به علت التهاب فاشیا نیست. لذا معاینه بالینی بحث کاملاً جدی است که باید زیر نظر تیم فیزیوتراپی آموزش دیده انجام شود. از طرفی به صرف مبتلا بودن به التهاب و سفتی فاشیا نمی‌توانید تکنیک‌های کشش کم فشار مایوفاشیال ریلیز را اجرا کنید. بلکه لازم است تا نوع بافت آسیب دیده، شدت آسیب و همچنین چگونگی اجرای حرکت‌ها برای رفع گرفتگی بررسی شوند.
در اجرای این روش به حضور یک فرد آگاه در اجرای تکنیک‌های کششی و کم فشار نیاز دارید. این همه اهمیت طی شدن اصولی روش مایوفاشیال ریلیز است. برای بهره‌مندی از این روش در درمان سفتی فاشیا می‌توانید از خدمات ما در گروه فیزیوتراپی ماهان استفاده کنید. ما در فیزیوتراپی ماهان همراه متخصصین آموزش دیده جهت طی شدن مناسب مراحل معاینه بالینی تا تهیه استراتژی درست درمانی کنار شما هستیم.
