الکتروتراپی از تکنیک‌های مدرن و البته تأثیرگذار در فیزیوتراپی است که با استفاده از ارسال امواج الکترومغناطیسی و یا فراصوتی در بافت‌های عضلانی و استخوانی بدن باعث کاهش دردها خواهد شد. روش الکتروتراپی در جمع متدهای پسیو از فیزیوتراپی قرار دارد. این بدان معنی است که بیمار بدون انجام حرکات فیزیکی یا تمرینی خاص و تنها با قرار گرفتن در مجاورت هدفمند امواج مغناطیسی و یا صوتی درمان می‌شود.
الکتروتراپی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و در تمامی انواع آن از دستگاه‌های تولید کننده موج مغناطیسی و یا صوتی استفاده خواهد شد. این روش برای اثربخشی و درمان بسیاری از مشکلات و اختلالات در سیستم عصبی، سیستم عضلانی و اسکلتی به کار گرفته می‌شود و یکی از بهترین متدها در مقدمه پروسه هدفمند فیزیوتراپی است. به شکلی که معمولاً برای مهار دردها و آماده کردن بیماران به جهت انجام حرکات و تمرینات در فیزیوتراپی از الکتروتراپی استفاده می‌کنند. در این مقاله از تیم کارشناسی ماهان قصد داریم تا الکتروتراپی در فیزیوتراپی را بررسی کرده و از روش اجرا، انواع آن، اثربخشی و موارد استفاده در انواع اختلالات عصبی و عضلانی و… صحبت کنیم.
اهمیت الکتروتراپی در فیزیوتراپی
فیزیوتراپی دانش بازپروری است. این دانش برای کاهش دردها و درمان اختلالات عصبی، عضلانی و البته اسکلتی توسعه پیدا کرده است. در فیزیوتراپی طیف گوناگونی از متدهای پسیو و اکتیو به کار گرفته می‌شود تا بیماران شرایط عادی حرکتی خود را بازیابی کنند. به این ترتیب هر بیمار در فیزیوتراپی باید یک پروسه درمانی و مؤثر و هدفمند از روش‌های پسیو و اکتیو را دنبال کند. به نوعی در ابتدا باید شرایط بدنی و فیزیکی بیماران را برای پذیرش حرکت‌های کششی و فشاری و یا تمرینات خاص فیزیوتراپی آماده کنیم. اهمیت الکتروتراپی در طی شدن این مرحله مقدماتی فیزیوتراپی است.
الکتروتراپی از جمله روش‌های غیر تهاجمی است که به شکلی کاملاً ایمن انجام می‌شود. در عین حال هیچ عارضه‌ای خاص و یا جدی از اجرای این روش گزارش نشده است. از طرفی کاملاً مناسب بیماران با محدودیت‌های حرکتی و مشکلات عضلانی و یا اسکلتی است و بیماران در حین اجرای این تکنیک احساس بدی را تجربه نخواهند کرد. با استفاده از الکتروتراپی می‌توانیم در کاهش دردهای بیماران اثر گذاشته و حتی از انجام جراحی‌های غیرضروری جلوگیری کنیم.
روش اجرای الکتروتراپی
الکتروتراپی در دسته بندی از تکنیک‌های مدرن در فیزیوتراپی قرار دارد و مانند دیگر روش‌ها از قبیل لیزر پرتوان و یا شاک ویو تراپی و… با استفاده از دستگاه‌های تخصصی انجام می‌شود. اما دامنه‌ی تحریک‌های مؤثر در این روش گوناگون است. در حالت کلی هر نوع روش درمانی با استفاده از ارسال امواج صوتی، امواج الکترومغناطیسی و حتی جریان‌های الکتریکی در سطح پوستی و یا غشایی زیر پوستی با هدف کنترل درد و بازتوانی عضلات و رفع مشکلات اسکلتی را الکتروتراپی می‌نامند. بنابراین دستگاه‌های مختلفی برای اجرای انواع تکنیک‌های این روش طراحی شده است.
اولتراسوند تراپی، تحریک‌های الکتریکی اعصاب با بهره‌مندی از تجهیزات مانند تنس و یا بهره‌مندی از امواج تداخلی با ارسال امواج کوتاه پالسی در حیطه‌ی کاملی از الکتروتراپی قرار دارند. روش اجراء نیز با معاینه بالینی بیمار آغاز می‌شود. سپس می‌توانیم در مورد اجرای هرکدام از تکنیک‌ها، چگونگی ارسال امواج در نواحی آسیب دیده، شدت اجرای آن و دفعات درمان تصمیم‌گیری کنیم.
انواع روش‌های الکتروتراپی
تمامی تکنیک‌های درمانی برای مهار دردها و بازیابی حرکتی که بر پایه ارسال امواج در میان بافت‌ها و عضلات بدن هستند، اصطلاحاً الکتروتراپی گفته می‌شود که به روش‌های گوناگون اجرا خواهد شد. در هر روش نیز از دستگاه تخصصی استفاده می‌شود. این روش‌ها به قرار زیر هستند:
الکتروتراپی با دستگاه تنس (TENS)
تنس یک دستگاه با قابلیت ارسال امواج الکتریکی کنترل شده است. این امواج از طریق پوست به بافت‌های آسیب دیده داخلی انتشار پیدا می‌کنند. فیزیوتراپ پس از معاینه بیمار و پیدا کردن ناحیه آسیب دیده پدهای الکتریکی دستگاه تنس را روی پوست قرار می‌دهد. هر پد یک منبع ارسال امواج الکتریکی است که باید در موضع دقیق و هدفمند قرار بگیرد تا امواج ارسال شده آن در ناحیه‌ی مورد نظر اثر بخشی کامل داشته باشد.
شدت جریان الکتریکی پدها و مدت زمان ارسال هر موج الکتریکی نیز توسط فیزیوتراپ تعیین خواهد شد. این جریان‌های الکتریکی توسط پدهای دستگاه تنس در تحریک اعصاب نواحی آسیب دید نقش دارند. به شکلی که از انتقال پیام درد به مغز جلوگیری خواهند کرد. به این ترتیب بیمار شدت درد بسیار کمتری را حس می‌کند. از طرفی با استفاده از امواج الکتریکی دستگاه تنس می‌توانیم سلول‌های بدن را به ترشح هورمون‌های ضد درد ترغیب کنیم. این نکته از مزایای قابل توجه برای به کارگیری روش تنس از تکنیک‌های الکتروتراپی است.
اولتراسوند تراپی
التراسوند تراپی استفاده از امواج صوتی برای تسکین دردها در فیزیوتراپی است. در این روش از دستگاه خاصی که قادر است تا امواج فرا صوت تولید کند، استفاده می‌کنند. فیزیوتراپ پس از معاینه بیمار و بررسی ناحیه آسیب دیده الکترودهای اولتراسوند را در موضع مناسبی قرار می‌دهد. امواج صوتی با فرکانس بسیار بالا از این طریق وارد بدن شده و باعث تحریک عصبی و عضلانی و حتی اسکلتی خواهند شد. بیشترین موارد استفاده از روش اولتراسوند در الکتروتراپی برای تسکین دردهای اسکلتی است. اما در مواردی نیز از این روش برای بازسازی و ترمیم بافت‌های آسیب دیده بدن خصوصاً مشکلات عضله‌ای و رهاسازی آنها از گرفتگی و یا اسپاسم استفاده می‌کنند.
امواج تداخلی در الکتروتراپی (IFT)
IFT یا همان امواج تداخلی یکی دیگر از روش‌های مؤثر در الکتروتراپی است که با استفاده از ارسال امواج الکتریکی در عمق بافت‌های بدن انجام می‌شود. IFT را باید نوع عمیق‌تری از TENS معرفی کنیم. چرا که در تنس (TENS) امواج الکتریکی از طریق سطح پوست ارسال می‌شوند. اما در این تکنیک قرار است تا امواج الکتریکی را به شکل عمیق تری در نواحی زیر پوستی اندام‌های آسیب دیده و تحت فشار ارسال کنیم.
روش IFT دارای الکترودهایی با قابلیت قرار گرفتن زیر جلدی هستند که امواج الکتریکی فرکانس بالایی را تولید می‌کنند. امواج فرکانس بالای این دستگاه در بافت‌های عمیق بدن به راحتی نفوذ کرده و در امتداد تحریک عصبی از ارسال درد به مغز جلوگیری می‌کنند. برای استفاده از این تکنیک الکترودها را با استفاده از دو اسفنج نرم روی پوست نصب می‌کنند. این الکترودها با تشخیص و تنظیم فیزیوتراپ جریان‌های الکتریکی ضعیف و پیوسته اما متناوب را در عمق بافت هدف می‌فرستند تا به این ترتیب پروسه کنترل درد و درمان عارضه آغاز شود.
تکنیک امواج کوتاه پالسی
امواج کوتاه پالسی در دسته بندی امواج اولتراسونیک قرار دارد که به شکل موج‌های پالسی صوتی فرکانس بالا در عمق بافت‌های آسیب دیده بدن ارسال می‌شود. از روش امواج کوتاه پالسی اولتراسوند برای تسکین دردهای عضلانی و اسکلتی، رفع التهاب عصبی و بافت های نرم آسیب دیده بدن استفاده می‌کنند. این روش در دسته بندی تکنیک‌های مدرن قرار دارد که به جای خود می‌تواند اثر بخشی ایده‌آل و کاملاً مؤثری داشته باشد. اما معمولاً در موارد خاص و برای درمان دردهای شدید عضلانی و یا اسکلتی و با صلاحدید فیزیوتراپ انجام می‌شود و لازم است تا مقدار شدت پالس‌ها و فرکانس آن به درستی تنظیم شود.
موارد استفاده از الکتروتراپی
برای کاهش درد و حتی طی شدن پروسه بیماری‌ها و اختلالات حرکتی، عضلانی، اسکلتی و یا عصبی می‌توانیم از تکنیک‌های الکتروتراپی استفاده کنیم. موارد استفاده از این روش برای درمان بیماری‌ها گسترده است که به قرار زیر هستند:
- تسکین درد آرتروز مفاصل بدن
- تسکین دردهای مزمن در ناحیه کمر، زانو و حتی مچ دست
- تسکین درد سیاتیک
- بهبود عضلانی و شرایط فیزیکی در بیرون زدگی دیسک کمر و گردن
- بهبود شرایط اعصاب در تنگی کانال نخاعی
- رفع سردردهای میگرنی
- بر طرف شدن آسیب اعصاب محیطی
- بهبود درد از آسیب‌های ورزشی
- رفع التهاب تاندون‌ها و بورس‌ها
- بهبود آرتریت روماتوئید
- بهبود عارضه‌ها از قبیل البو و گلف البو
- تقویت عضلات لگن
- رفع مشکلات از قبیل بی‌اختیاری ادرار
- تسکین دردهای زایمانی
مواردی کاربردی الکتروتراپی گسترده است، اما لزوماً به یک شکل در هر نوع عارضه انجام نمی‌شود. بلکه لازم است تا نوع تکنیک الکتروترابی و شدت اجرای آن برای ارسال پالس های الکتریکی و یا صوتی با توجه به شدت آسیب، جنس بیمار، سن بیمار و در کل موضع آسیب دیده انجام شود.
مزایای استفاده از روش الکتروتراپی
تکنیک‌های الکتروتراپی را باید در سطح روش‌های تسکین درد و آماده سازی بیماران برای بازگشت به حالت طبیعی قرار دهیم. در بسیاری از موارد این روش جایگاه درمانی ندارد. بلکه یکی ایده موثر برای کاهش درد و رهاسازی عضلات و اعصاب است تا شرایط بیمار برای پذیرش و اجرای حرکات پیشرفته و هدفمند فیزیوتراپی بهتر شود. با این رویکرد مزایای استفاده از الکتروتراپی به قرار زیر است:
- در کاهش دردهای عضلانی و اسکلتی و حتی از بین بردن آنها تأثیرگذار است.
- در کاهش و یا تسکین التهاب در بافت‌های آسیب دیده نقش دارد.
- در سریع‌تر شدن دوره نقاهت و روند بهبودی بیماری‌ها اثربخش است.
- برای کاهش دوره نقاهت پس از آسیب‌های مختلف توصیه می‌شود.
- در ترمیم سریع زخم‌های عمیق مثلاً پس از جراحی‌ها نقش دارد.
- برای تقویت عضلات و درکل بهبود وضعیت حرکت عضلات توصیه می‌شود.
- در افزایش و بهتر شدن گردش خون و در ادامه افزایش غلظت اکسیژن بافت‌های آسیب دیده کارایی دارد.
- برای تولید و ترشح هورمون‌های ضد درد در سطح سلولی استفاده می‌شود.
- یک روش مؤثر در تقویت سیستم ایمنی بدن است.
توصیه هایی برای استفاده از روش الکتروتراپی
الکتروتراپی با قابلیت ارسال امواج الکتریکی و یا صوتی در بافت های زیر پوستی به عنوان یک روش موثر و پسیو در فیزیوتراپی شناخته شده است. بدون تردید الکتروتراپی را باید در جایگاه کارآمدترین تکنیک‌های غیرفعال فیزیوتراپی برای کاهش و حتی از بین بردن درد معرفی کنیم. تا جاییکه این روش در بازپروی و آماده سازی بیماران جهت انجام حرکات اکتیو در فیزیوتراپی کارایی بسیار زیادی دارد. اما در کل زمانی اثر بخش است که امواج الکتریکی و یا صوتی را در شرایط مناسب و با شدت مناسب برای عضله و یا بافت آسیب دیده ارسال کنیم.
هر نوع اقدام برای اجرای الکتروتراپی بدون معاینه بالینی و بررسی دقیق موضوع آسیب دیده موثر نیست و چه بسا باعث تشدید آسیب و یا تنش بر بافت عضلانی و یا اسکلتی شود. توصیه می‌کنیم که هر نوع اقدام برای الکتروتراپی را زیر نظر فیزیوتراپ آگاه انجام بدهید. فیزیوتراپ پس از معاینه به خوبی می‌تواند استراتژی برای استفاده از تجهیزات الکتروتراپی را برنامه ریزی کرده و حتی شدت و مدت استفاده از این امواج در بافت های آسیب دیده را مدیریت کند.
دستگاه های الکتروتراپی این کلینیک ماهان شامل موارد ذیل است:
Stimulator / Ultra Sound / Neodynamic / APS / Interfrential / TENS / Electro Accupuncture / Digital Traction / Vaccume / Compression / Beauty Stim / Laser / Parafin Bath / Hot Pack / Ice Pack / Inferared / Massagor
برای بهرمندی از تمامی خدمات درمان و تسکین درد با استفاده از روش الکتروتراپی می‌توانید از خدمات تخصصی و تیم آموزش دیده فیزیوتراپی گروه ماهان استفاده کنید.
